(Bu yazı, tarafımdan; 2003 yılında yapılan Keşan Sempozyumunda bildiri olarak sunulmuştur.)

Ulusal ve bölgesel körfez koruma programlarının desteklenmesi:

Körfezi koruma çabaları; hükümet, gönüllü kuruluşlar, kaynak kullanıcılar ve bilimsel çevrelerin birbirlerine danışarak geçirdikleri bir sürecin sonucunda reel bir anlam taşıyacak ve bu çabalar sorunların iyi bir analizine dayandığı takdirde etkili ve sürekli olabilecektir. Bu yüzden böyle bir süreç yaratılmalı ve ilk adım sorunları yönleriyle inceleyip çözümler arayacak bir “Saros Körfezi Koruma Komitesi” oluşturulmalıdır.

Körfezin doğal ekosistemleri hakkında bilginin kalitesini ve miktarını arttırmak:

Halihazırda elde bulunan tüm kaynaklar değerlendirilmeli, kaynak taramasına gidilmeli ve körfezin özellik ve önemini değerlendirebilmek için çok yönlü bir körfez envanteri hazırlanmalı ve bu konularda sistematik ve istatistik metodlar geliştirilmelidir.

Körfezin korunmasını ve ilgili yasal düzenlemeleri destekleyen ulusal ve bölgesel politikaların oluşturulması:

Körfezdeki doğal dengeyi bozan, kaybına neden olan hükümet politikaları düzeltilmeli ve bu konuda kamuoyu oluşturulmalıdır. Yeni koruma politikaları körfezin korunmasının maliyet ve faydalarını ve buna karşılık değişimin yürürlükteki ekonomi, üretim ve vergi politikaları üzerindeki etkilerini dikkate almalıdır. Yöre insanı, ancak yaralarına olduğunu gördükleri takdirde körfezin korunmasını talep edeceklerdir. Hedef politikalar bunu sergilemeli ve gerekli desteği sağlayacak kamuoyu enformasyonu gündeme getirilmelidir.

Körfez ekosistemlerinin kullanımını planlayan ve sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunacak koruma metotlarını geliştirmek:

Körfeze eşdeğer birçok bölge yanlış planlama metodları yüzünden kaybedilmiştir. Sahil şeridi ve sualtı kaynakları körfezin kullanımı için önemli bir sistem oluşturmaktadır. Bu süreci destekleyecek ve sürdürülebilir kalkınma stratejileri ile körfezin korunması için yeni, özellikle onlara bağımlı yerel toplulukların sağlıklı biçimde yürütebilecekleri metodların geliştirilmesine gereksinim vardır. Bu ekosistemlerin dinamiğine iyi adapte olmuş geleneksel sistemler teşvik edilmelidir.

Kritik önemi bulunan sualtı ekosistemlerinin korunmasını desteklemek:

Körfezin sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek ve biyolojik çeşitliliği korumakta oynadığı rol düşünüldüğünde bu ekosistemleri, öncelikle ve/veya en büyük tehditlere karşı karşıya olanlarını korumak için daha büyük çabalar göstermek gerekmektedir. Öncelikleri tanımlayacak ve faaliyetleri başlatacak ulusal ve bölgesel programlar hazırlanmalıdır.

Körfezi koruma prensip ve kavramlarının hükümet yetkilileri, halk ve özel sektör tarafından kabulünü geliştirmek:

Körfezi etkileyen kararları veren kişiler çoğunlukla bu kaynakların önemini tam olarak anlamaksızın karar vermektedirler. Körfezin sürdürülebilir kalkınmayı nasıl desteklediği ve bölgenin yaşam düzeyini nasıl geliştirdiğini hedef kitleye anlatacak çalışmalar yapılmalıdır.

Körfezin korunması için ulusal ve uluslar arası kuruluşlarla işbirliğini geliştirmek:

Körfezin ekolojik önemini ortaya çıkaracak böylesi bir çalışma için konu ile ilgili tüm kurum ve kuruluşlar harekete geçirilmeli ve işbirliği olanakları araştırılmalıdır.

STRATEJİK HEDEFLERE ULAŞMADA YAPILMASI GEREKENLER

Planlama Çalışmaları

• Kıyı şeridinin mevcut ya da planlanan kullanımı tanımlanmalı,
• Körfez ile ilgili sektörleri içine alan entegre politikalar belirlenmeli,
• Proje planlama ve uygulama safhalarında önleyici ve ihtiyati yaklaşımlara başvurulmalı,
• Kıyı şeridinin ve deniz çevresinin kullanımı sonucunda kaynak değerlerindeki değişiklikleri yansıtan bölgesel kaynak ve çevresel hesaplama metodları geliştirilmeli ve uygulanmalı,
• Planlama ve karar verme safhalarında halkın katılımı sağlanmalı,
• Kıyı ve körfez kaynaklarının planlanması ve yönetimi için envanterler hazırlanmalı ve bu envanterlerde flora, fauna, ekosistem, beşeri gelişim, altyapı, eğitim, biyoçeşitlilik ve ekonomik faaliyetler irdelenmeli,
• Geleceğe yönelik planların entegrasyonunda bölgesel, ulusal ve uluslararası işbirliğine gidilmelidir.

Deniz Kaynaklarını Koruma Çalışmaları

• İnsanların beslenme ihtiyacının ve diğer sosyo-ekonomik üretime ilişkin hedeflerin karşılanabilmesi için canlı deniz kaynakları potansiyeli arttırılmalı,
• Deniz türlerini çevresel ve ekonomik açıdan maksimum verim sağlanacak şekilde muhafaza etmeli,
• Selektif balıkçılık mekanizmalarının geliştirilmesini destekleyerek, hedeflenen türlerin yakalanmasındaki israfı azaltmalı ve hedeflenmeyen türlerin avlanması önlenmeli,
• Balıkçılık faaliyetlerini etkili bir şekilde izlemeli,
• Nesli tehlikede olan deniz türleri tesbit edilip korunmalı,
• Ekolojik açıdan hassas mevkileri korumalı,
• Canlı deniz kaynaklarına ilişkin bilimsel araştırma ve envanterler hazırlanmalıdır.

Alan Faaliyeti Çalışmaları

Doğal ve çevresel envanter

• İşlev değerlendirme ve ilişkilendirme safhası,
• Çalışma alanlarının belirlenmesi,
• Planlama ve organizasyon,
• İdare ve diğer kurum-kuruluşlarla işbirliği,
• Hedeflerin doğru tayini

Alt Başlıklar

• Kaynak taraması,
• Yasalar ve yaptırım güçlerini gözden geçirme,
• İşbirliği yollarının açık tutulması,
• Kısa-orta-uzun vadeli planlama,
• Hedef bilginin halka, doğru ve direkt iletilmesi,
• Halk desteğini sağlayacak popülist yaklaşımlar,
• Olası etkinliklere yerel-ulusal-uluslar arası sponsor sağlanması,
• Hedef eylemler.

KAYNAK VE DURUM ENVANTERİ ÇALIŞMA ÖRNEĞİ

SOSYO-EKONOMİK KONUM

Körfez çevresindeki yerleşim bölgeleri
Yerleşim bölgelerinin özellikleri

Devamlı yerleşim
Sezonluk yerleşim
Bölge halkının nüfusu
Bölge halkının eğitim durumu
Bölge halkının geçim kaynakları
Tarım arazilerinin miktarı
Balıkçılıkla geçinen nüfus miktarı
Balıkçılığın bölge ekonomisindeki yeri
Bölgede yakalanan balık miktarı
Bölgedeki işsizlik oranı
Bölgenin sosyo-kültürel yapısı
Bölgenin siyasal yapısı

EKOLOJİK KONUM

Körfezin coğrafik konumu
Bölgenin iklimsel özellikleri
Bölgenin jeolojik yapısı
Böle ve çevresinin flora ve fauna envanteri
Bölgenin sualtı envanteri

Coğrafik konum
Biyolojik özellikler
Körfeze özgü biyo-coğrafya

Bölgenin ülke ekolojisi içindeki yeri
Bölgenin yeryüzü ekolojisi içindeki yeri

TURİSTİK KONUM

Körfez bölgesinde yer alan turizm noktaları
Turizm noktalarının özellikleri

Sosyolojik
Ekonomik
Coğrafik

Turizmin bölgeye ekonomik katkıları
Yöre halkının turizm ile olan sosyo-ekonomik ilişkileri
Turizm noktalarının ekonomik envanteri

Bölgedeki yatak sayısı envanteri
Bölgenin gelişim stratejisi
Kooperatif envanteri

Turizm noktalarının altyapıları

İçme suyu potansiyeli
Telekomünikasyon bağlantıları
Ulaşım özellikleri
Kanalizasyon ve atıklar
Kültürel etkinlik
Çevre kirliliği

Aklımdan gelip geçenleri tutabildiğim kadarıyla sistematik olarak yazıya döktüm; eksikleri vardır elbet; tamamlamak yine bize kalmış bir şey…

(Yazı: Hakan EŞME)