Tahtakuşlar Köyü Özel Etnografya Galerisi

Uygar toplumlar günün öğretisi dışında elle tutulur, gözle görülür değerlerini de koruyup-kollayan, gelecek nesillere ulaştıran toplumlardır. Ülkemizde etnoğrafya -insanbilimleri dalı- Cumhuriyet’le birlikte çağdaş anlamda var olmaya yüz tuttu. Bireyler antik değerleri sergilemekten ziyade, toplayan olmaktan öteye gidemediler. Yasal zorlukları, parasal zorlukları vardı… Bilgi, birikim ve özveri ile yola çıkmış bir insanın düşüdür, Tahtakuşlar Köyü Özel Etnografya Galerisi. Bu düşleri kuran ise; Ali Bey Kudar isimli 1932 yılında Tahtakuşlar köyünde doğan Savaştepe Köy Enstitüsü mezunu, araştırmacı, derlemeci, iğne ile kuyu kazıp, dünü bize kucaklatan insandır.

Edremit’e 17 km., Akçay’a 5 km.; Altınoluk’tan Akçay’a doğru giderken, yolun 15. km.sinden (Akçay’a 5 km. kala) soğa sapıp iki kilometre asfalt bir yol ile Tahtakuşlar Köyü’ne ulaşılıyor. Edremit Körfezi’nin mavisi ile sırtını yasladığı dağların yeşilinin içine saklanmış bir inci beyazlığındaki evleri ile ilk görenleri büyülüyor, Tahtakuşlar.

Köy, yaklaşık 130 haneli 600 nüfuslu. Galeri köyün girişinde. Galerinin yanında Edremit Körfezi’ni ve dağları en iyi gören bir tepe ise, mezarlık. Tahtakuşlar’ın ölüsü de dirisi kadar şanslı demekten kendimi alamadım. Öylesine güzel bir mekânın mezarlık yapıldığı başka bir yer görmedim. Köylü Özel Etnografya Galerisi’nin öneminin bilincinde. Erkeği-kadını alabildiğine güleryüzlü, konuksever. Köy, doğal bir ortamda konaklamak isteyenler için, alabildiğine elverişli. Gerek köy içinde, gerekse yakınlarında konaklamak olası.

Tahtakuşlular atalarının Orta-Asya’dan Oğuz boylarından 13. yy.’da Horasan üzerinden geçip, Toros dağlarına 15. yy.’da İda (Kaz) Dağı’na geldiklerine inanmaktalar. Bununla birlikte, onlar, yerleşik düzene 19. yy.’da geçtiklerini belirtmekteler. Başlıca geçim kaynakları, orman ürünleri (tahtacılık) iken 20. yy.’da zeytinciliğe yönelmişler.

Yerleşik düzene geçen köylülerin kültür değerlerinin birçoğunun birer birer yok olduğunu, yıkıldığını, yandığını, kaybolduğunu, unutulduğunu gören Kudar ailesi Selim Turan, Müşerref Hekimoğlu, Sabiha ve Haluk Tansuğ ve Nezihe Araz’ın yönlendirmeleriyle bir müze kurmaya karar vermiş. Bu olumlu karardan sonra köy-köy, oba-oba, ev-ev dolaşıp etnografik eserleri toplamaya başlamışlar. Yörede yaşayan Türkmenler de durumun önemini kavrayınca, Kudar ailesinin bu olumlu girişimine katılmış. Uzun zaman büyük bir özveri örneği vermişler ailece… İlk zamanlar hiç kimseden hiçbir kurumdan yardım görmemişler. Aile imecesi ile yapabildiklerini yapmışlar.

Köye ulaşmadan önce, mezarlığın bulunduğu tepemsi yerde kurulmuş galeri iki katlı. 10 Haziran 1991 tarihinde derleyip topladıklarını sergilemeye başlamışlar. Gören gözler, çabuk farketmişler Tahtakuşlar’da yaratılan bu güzelliği. Galeriyi gezerek, Kudar ailesine moral kazandırmışlar. Bu arada bilgi ve birikimlerini anlatmışlar. Tahtakuşlar ile Türkmen töresinin ürünlerini görmek isteyenler arasında, dostluklar doğmaya başlamış.

Kudar ailesini aşıp, Tahtakuşlularla gelenler arasında güzel bağlar kalıcı dostluklar kurulmuş. Sevgi ile yaratılan bu Galeri’ye 9 Temmuz 1992’de Selim Turan Sanat Galerisi eklenmiş. Tahtakuşların yanında Selim Turan adı da ölümsüzleşmiş. Yıllardır bu sanat galerisinde yörede sanat adına yaratılan her güzellik sergilenmeyi sürdürüyor.  

Anadolu’nun dört bir yanından gelen aydın ve dost yürekler gördüklerini gittikleri yerlerde anlatmışlar. TRT dahil birçok radyo TV ve yazılı basında Tahtakuşlar, hak ettikleri yere gelmişler. 9 Eylül 1994 tarihinde galeriye bir de kitaplık kazandırılmış. Gelen kitaplardan Tahtakuşlu çocuklar yararlanıyor. Derslerini gelip burada yapıyorlar. Çocuklar doğal bir ortamda etnoğrafya dersini alıyorlar.

Tahtakuşlar Köyü Özel Etnografya Galerisi’nin çalışma saatleri çok değişik. Burada güneş saati işliyor. Gün doğumundan gün batımına Kudar ailesi ve galeri, gelenlerin hizmetinde. Bu kadar büyük bir işi başaran Tahtakuşlar gerçeğini değerlendiren Birleşmiş Milletler (UNESCO) örgütü, bu kurumu 1994 yılında, destekleme ödülü ile onurlandırmış. UNESCO’nun ödülünün ardından, Balıkesirliler Birliği Derneği, Rotary Kulübü Edremit Şubesi, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) tarafından ödüller verilmiş.

Adı, Tahtakuşlar Köyü Özel Etnografya Galerisi olan bu müzede, Orta-Asya’dan Türkiye’ye göç eden konar-göçer Türkmen oymaklarının ilginç ve özgün kültür varlıkları; Türkmen giysileri, günlük eşyalar, giyim-kuşam, ev ve el aletleri, halıları, kilimleri değişik dokuma türleri, çadırları vb. birçok dünden kalan değerler sergilenmektedir.

Selim Turan Sanat Galerisi ise yerli yabancı birçok sanatçının ürünlerinin sergilendiği bir mekân olmuştur. Uluslararası bir üne sahip olan bu müze, halk kültürü için bir araştırma kaynağı olduğu gibi İda mitolojisi ve Kaz Dağı söylenceleri ile kültürlerin küreselleşmesine katkıda bulunmakta, barıştan yana onurlu bir tavır sergilemektedir. Kaz Dağı’nın eteklerinde kurulu Tahtakuşlar Köyü, çevre düzenlemesini dahi yapmadan çevresinin beğenisini almış iki katlı bir binada birkaç yüz metre karelik bir alandan Anadolu kültürü dünyaya selam gönderiyor. Gelin, görün, tanıyın beni diyor.

Başı dumanlı, efsanelerle süslü Kaz Dağı eteklerinde Tahtakuşlar, Kudar ailesi ve Tahtakuşlar Köyü Özel Etnografya Galerisi, bir zemin üzerine çizili kaz ayağı, kaz ayağının dik ucunda bir yürek, açık yan uçlarında ise birbirine bakan barış sembolü iki beyaz güvercinle sembolize edilmiş. Tahtakuşlar kitapçıklarla da kendisini galeride tanıtmasını biliyor. Yolunuz Edremit’ten geçerse ya da bağ kurmak isterseniz adresi:

Alibey-Orhan-Barış Kudar
Özel Etnoğrafya Galerisi Tahtakuşlar Köyü 10390
Akçay-Edremit-Balıkesir
Tel-Fax: Galeri: (0266) 387 33 40  
Ev: (0266) 387 32 30

(Ali Aksüt’ün yazısından derlenmiştir.)